نخبگان میاندوآب

نخبگان میاندوآب

بهروز ثروتیان

دکتر بهروز ثروتیان، نظامى شناس و پژوهشگر ادبى
- متولد ۱۳۱۶ میاندوآب آذربایجان
- تدریس ریاضى تا ۲۴ سالگى در محل تولد
- ورود به دانشکده ادبیات و همزمان فلسفه تبریز ۱۳۴۲
- دانشجوى نمونه دانشگاه تبریز و دریافت مدال علمى درجه یک فرهنگ ۱۳۴۵
- اخذ مدرک کارشناسى ارشد ادبیات از تبریز ۱۳۵۱
- اخذ مدرک دکترى ادبیات فارسى از دانشگاه تهران ۱۳۵۴
- تدریس در دانشگاه هاى تبریز و آزاد کرج
برخى از آثار او عبارتند از :
تصحیح و شرح آثار نظامى (۶جلد) ، تصحیح دیوان حافظ ، شرح دیوان حافظ (۴ هزار صفحه و ۴جلد)، سروده هاى بى گمان (امیرکبیر ، زیرچاپ) ، فرهنگ اطلاعات نفایس الفنون، فر در شاهنامه، تصحیح جاودان خرد، پیر طریقت گفت، بیان درشعر فارسى، روایات گهربار، طنز و رمز در الهى نامه، بازنویسى آثار نظامى براى جوانان (۶ جلد) ، رؤیاى عشق در مثنوى گل و نوروز ، گزیده مخزن الاسرار ، آیینه غیب ، سلام بر حیدر بابا (شعر فارسى) ، ترجمه حیدربابایه سلام ، از ایران چه مى دانیم (۷ جلد) ، شعر و اندیشه نیما یوشیج ، اندیشه هاى نظامى گنجه اى ، نقش بیان در آفرینش خیال، نامه هاى حافظ، ترجمه حافظ به شعر ترکى آذرى
و آثار در دست چاپ:
شرح راز منطق الطیر، شرح ساده مثنوى گلشن راز، شرح حال فرهاد میرزا ، اسطوره اسکندر، نیک بختان بزرگوار در تذکرة الاولیا و...
زهرا طهماسبى : وقتى قرار است از بهروز ثروتیان بنویسیم بى گمان نام او را در کنار حکیم نظامى گنجه اى خواهیم یافت و نیز در کنار حافظ...
ثروتیان در تحقیق و پژوهش ، یکى از چهره هاى ماندگارى است که طى سال ها تلاش شعرهاى نظامى و حافظ را به زبان ساده و قابل فهم به خوانندگان حرفه اى و حتى عام ادبیات فارسى ارائه کرده و با دقت و فراست به نقد و تحلیل اندیشه هاى نظامى و حافظ پرداخته است.
بهروز ثروتیان مرد عمل است و بیشترین زمان زندگى اش را در راه پژوهش گذرانده است.
آوازه وشهرت او از محدوده دانشگاهى فراتر رفته و او را در مقام یک نظامى شناس معتبر و حافظ پژوهى کنجکاو ارتقا داده و باعث به وجود آمدن بیش از ۵۵ اثر ممتاز ادبى شده است.
دکتر بهروز ثروتیان به سال ۱۳۱۶ در میاندوآب آذربایجان در خانواده اى اهل فرهنگ به دنیا آمد.
کودکى و نوجوانى را در دشت هاى سبز و خرم و در کنار زرینه رود گذراند و سخاوت و مهربانى را از مردمان پاک و ساده آن دیار آموخت و خیلى زود راه و رسم آن زندگى که مى خواست را یافت چنانچه در سالهاى پایانى تحصیلات متوسطه به عنوان آموزگار ریاضى در همان سرزمین مشغول به کار شد. چند سال بعد درکنکور شرکت کرد و در دو رشته ادبیات فارسى و فلسفه رتبه اول را به خود اختصاص داد و در همان زمان به خاطر این موفقیت مورد تشویق قرار گرفت. او ماهانه دو هزار و پانصد ریال حقوق مى گرفت ، در حالى که حقوق معلمان ماهانه دو هزار و سیصد ریال بود.
بهروز ثروتیان جوان، دوره لیسانس را هم با مقام نخست سپرى کرد و از طرف شوراى عالى فرهنگ به اخذ مدال علمى درجه یک فرهنگ نایل آمد و رساله اش را با شادروان استاد علامه حسن قاضى طباطبایى با نمره بیست به پایان برد.
زمانى که در سال ۴۹ براى نخستین بار مقطع فوق لیسانس دایر شد او با شرکت در آزمون، وارد دانشگاه و در همان رشته نیز فارغ التحصیل شد.
پایان نامه او «بررسى فر درشاهنامه» از سوى کمیته استادان دانشگاه در همان سال چاپ و منتشر شد. و سرانجام سال ۵۲ در آزمون دوره دکترى زبان و ادبیات فارسى در دانشکده تهران پذیرفته شد و در اردیبهشت سال ۵۴ به دریافت دکترى در آن رشته نایل آمد. پایان نامه اش تصحیح منحصر به فردى از «جاویدان خرد» ترجمه الحکمه الخالده زیر نظر استاد مهدى محقق بود که با یارى او در شعبه اسلامى دانشگاه مک گیل کانادا در تهران به چاپ رسید.
بهروز ثروتیان سال ۱۳۵۱ درآزمون معلمى دانشگاه تبریز پذیرفته شد و از وزارت آموزش و پرورش به وزارت علوم انتقال یافت و در دانشگاه تبریز به تدریس متون نظم ونثر ادب فارسى پرداخت. ثروتیان از سال ۱۳۵۸ بازنشسته شده واز آن زمان تاکنون به تألیف و تحقیق در متون ادب فارسى پرداخته است.
او سالیان زیادى را به تصحیح و شرح آثار نظامى گنجه اى وحافظ شیرازى صرف کرده و در حدود ۷۵ مقاله تحقیقى براى کنگره هاى داخلى و خارجى نوشته که اغلب آن در نشریات علمى دانشگاهى ، چاپ شده است.
بیشتر مقالات او سر منشأ خلق کتاب هاى او شده اند و او خود معتقد است که تمام کنگره ها برایش مبارک بوده اند....
سال ۱۳۴۲ با پروین ثروتیان که دختر عمویش بود ازدواج کرد. همسر او نیز در کنار زندگى خانوادگى کتاب «گنج نامه حکمت» را به رشته تحریر در آورده و مشغول جمع آورى ضرب المثل ها در زبان اسپرانتو است و همت گماشته تا فرهنگ کلمات ایهام ساز را بنویسد... و اما تحقیقات دکتر بهروز ثروتیان شاخه هاى فراوانى یافته است اما مهم ترین آنها را خود تحقیق نظامى گنجه اى مى داند که تصحیح و توضیح مخزن الاسرار، لیلى و مجنون، خسرو و شیرین و شرفنامه از آن جمله است.
ثروتیان ۷ سال از عمر خود را در زیرزمین خانه اش گذراند تا بتواند از روى ۱۴ نسخه خطى با روزى ۱۶ ساعت کار به شرح و تفسیر آثار نظامى بپردازد و حاصل این ایام کتاب هایى چون «خسرو و شیرین» ، «گنج رازها» و «اندیشه هاى نظامى گنجه اى» شد، آثار عظیم و جاودانى که به توضیح و تفسیر آنچه این شاعر فرزانه در اشعارش مدنظر داشته مى پردازد و با توضیح هنرمندانه او فهم و درک آن براى خواننده آسان و طلسم سخت فهمى آن شکسته مى شود.
دکتر ثروتیان قصد داشته و دارد شرح و تفسیر آثار بزرگانى چون ثنایى، نظامى، حافظ ونیما را به پایان برساند که از این چند تن همه جز ثنایى انجام پذیرفته اند.
تحقیق ها و کتاب هاى او درباره حافظ عبارتند از شرح حافظ در ۴ جلد و ۴۰۰۰ صفحه که یکى از ارزنده ترین کتب درباره حافظ و با تطبیق نسخ متعدد انجام گرفته است.
«غزلیات حافظ» عنوان یکى دیگر از کتاب هاى ثروتیان درباره حافظ است که به نقد و بررسى دستنویس ها و نسخ علمى - انتقادى، مشکول نویسى کلمات و مقدمه و تعلیقات پرداخته است.
در این اثر نسخه مرحوم قزوینى حرف به حرف با نسخه هاى دانشگاه تبریز مقایسه شده و این اثر حاصل تجربه چندین ساله ثروتیان است که براى خواننده غیر حرفه اى هم که با حافظ آشنا نیست مى تواند بسیار جذاب و خواندنى باشد.
«اندیشه و هنر در شعر نیما» نیز یکى دیگر از آثار دکتر ثروتیان است. او اعتقاد دارد نیما تأثیر بسزایى در شعر امروز داشته و حتى در اشعار شهریار شاعر آذربایجانى نیز دیده مى شود و اما اثر دیگرى از بهروز ثروتیان «ترجمه حافظ به شعر ترکى» است که در این اثر دیوان حافظ را به نظم ترکى درآورده و معمولاً با همان قافیه وهمان وزن که یک خواننده ترک زبان با آن رابطه بسیار خوبى برقرار مى کند.
این کار براى اولین بار انجام شده و در نوع خود بى نظیر است.
ثروتیان همچنین ترجمه ماندگارى از شعر معروف حیدرباباى شهریار را به ثمر رسانده و آن شعرناب آذرى را به شعر ناب فارسى برگردانده است.
(۱)
حیدر بابا چو ابر شخد، غرد آسمان
سیلابهاى تند و خروشان شود روان
صف بسته دختران به تماشایش آن زمان
بر شوکت و تبار تو بادا سلام من
گاهى رود مگر به زبان تو نام من
(۲)
حیدر بابا چو کبک تو پرد ز روى خاک
خرگوش زیر بوته گریزد هراسناک
باغت به گل نشسته و گل کرده جامه چاک
ممکن اگر شود زمن خسته یاد کن
دلهاى غم گرفته ، بدان یاد شاد کن و...

نامه هاى حافظ کتاب دیگرى از بهروز ثروتیان و شامل شرح و تفسیر ۶۴ غزل از غزلیات حافظ است که از آنها به عنوان نامه یاد کرده و معتقد است این غزل ها در واقع نامه هایى بوده اند که حافظ براى اشخاصى چون شاه شجاع و یا دیگران نوشته است. موضوعات و مخاطبین این ۶۴ نامه در یازده فصل این کتاب آمده که به عنوان مثال در فصل سوم به بررسى نامه هاى سیاسى حافظ پرداخته است و غزل با مطلع (مابدین ره نه پى حشمت و جاه آمده ایم) را عریضه محرمانه مردم شیراز به شاه شجاع دانسته و به شرح آن پرداخته است. در این کتاب در توضیح ابیات و غزل ها که وى معانى شگفتى را از آنها استخراج کرده به برخى از نکات دستورى که ثروتیان عدم توجه به آنان را دلیل اشتباه در معنى اشعار مى داند هم اشاره شده است. لازم به ذکر است که ثروتیان عقیده دارد کسانى چون خانلرى و قزوینى و غنى در انتخاب کلمات مختلف آن کلماتى را برگزیده اند که جنبه شعرى براى غزل مربوطه داشته است در صورتى که در معنا بى مفهوم است و مى گوید که خود آن دسته کلماتى را انتخاب کرده است که بار معنایى بر شعر مى بخشد: (و حال باید معنى کلمه در بیت و معنى بیت در کلام، یعنى همه غزل، وحدت موضوعى داشته باشد، زیرا که شاعر ما خواجه حافظ است و حرف یاوه نمى گوید - صفحه ۱۱ کتاب)
« فن بیان در آفرینش خیال» که تکمیل کننده کتاب «بیان در شعر فارسى» است نیز یکى از کتاب هاى اوست که با خواندن آن بسیارى از پیچیدگى هاى شعر فارسى از میان برداشته مى شود ضمن آن که مخاطب ادبیات با درک زیبایى هاى آفرینش هاى ادبى به لذتى مضاعف از آن مى رسد.
کتاب حاضر، به بررسى فن بیان در زبان فارسى مى پردازد. نویسنده در این کتاب، در مواردى با نظر علماى گذشته، برخوردى منطقى و انتقادى کرده و نیز برخى از اصطلاحات نامأنوس فن بیان را به فارسى برگردانده و همچنین از اشعار حافظ و نظامى به عنوان شاهد شعرى استفاده کرده است.
گونه هاى شکل خیال ‎/ نقد ظهور تشبیه در اشعار حافظ ‎/ ارکان تشبیه ‎/ اقسام مجاز ‎/ اقسام کنایه از نظر قدما ‎/ نشانه ها و... از جمله موارد مطرح شده در این کتاب است. کتاب در ۹ فصل با عناوین «شکل خیال» ، «فن بیان از نظر قدما» ، «تشبیه یا همانند سازى» ، «مجاز » ، «جابه جایى» ، «استعاره (گروگان گیرى ) » ، «ایهام یا گمان انگیزى » ، «کنایه» ، «طرح مسأله نماد یا نشانه در بیتى از حافظ »، «صحنه سازى براى رمز نهانى داستانها» تدوین شده است. (چاپ اول: ۱۳۶۹) علاوه بر بیش از ۵۵ اثر چاپ شده، بهروز ثروتیان در حال تحقیق و بررسى روى آثار فراوانى از گلستان فرهنگ و ادب فارسى است که مى توان این آثار را از مهم ترین آنها نام برد. «شرح ساده گلشن راز شبسترى» ، «شرح راز منطق الطیر» ، «نیک بختان بزرگوار در تذکرة الاولیا عطار» و...
بهروز ثروتیان معتقد است، ادبیات جهان در مقابل ادبیات ما بسیار کوتاه قد است و اندیشه اى که در مولانا، نظامى، عطار خصوصاً عطار وجود دارد شاید در آینده باعث شود تا مردم جهان بخواهند ادبیات فارسى یاد بگیرند تا این اندیشه ها را درک کنند. اگر انسان به خاطر الکترونیک، کامپیوتر و علوم روز مجبور باشد زبان انگلیسى بیاموزد، روزى هم براى درک و فهم این اندیشه ها باید زبان فارسى بیاموزد

-------------------------------

دکتر بهروز ثروتیان درگذشت

متاسفانه با خبر شدم که دیروز(شنبه ۷ مرداد ۱۳۹۱) آقای دکتر بهروز ثروتیان استاد شعر و ادبیات ایران و فرهیخته میاندوابی به رحمت ایزدی پیوسته است. از شنیدن این خبر بسیار متأثر شدم.

درگذشت ایشان را به خانواده وی تسلیت گفته و از خداوند متعال طلب آمرزش روح زلال وی را دارم.

سعید جابری

سعید جابری